Torcqué, geboren in Rotterdam (Nederland) op 2 juli 1941. Hij studeerde kunst, illustratie, lithografie en grafisch ontwerpen. Om zijn techniek te verbeteren heeft hij teken- en schilderles gehad van verschillende kunstenaars zoals Dirk Maandag, De Wachter en Jan Valk, van Rens Bonnes kreeg hij les in Lithografie.
Tijdens een bezoek aan ¨Galerie Dorpsweg¨ in Rotterdam (1959-1961) om materiaal te kopen, maakte hij kennis met de schilder Willem De Kooning, die bij zijn bezoeken aan Nederland gebruik maakte van de werkruimte (atelier) achter de galerie. Bij elk volgend bezoek aan Nederland, informeerde Willem de Kooning hoe het met de vooruitgang van de jonge Torcqué gesteld was.
Na een bewogen eerste deel van zijn leven in de drukkers-wereld, de lithografie, grafische vormgeving en illustratie, heeft hij een lange periode als schilder in diverse landen van Europa geëxperimenteerd.
Gevoelens van onrust en verlangens van het leven hebben hem altijd terug naar de penselen doen grijpen. Zijn liefde voor de schilderkunst wordt weerspiegeld in zijn werk. Hij maakt gebruik van verschillende technieken en kleuren, is altijd op zoek naar een andere stijl die bij zijn humeur en emoties past. Zijn fantasieën en creaties, veroorzaken innerlijke conflicten die volgens Torcqué bij de realisatie van een nieuw werk/doek door hem worden uitgevochten als een intieme oorlog.
Gevangen in zijn eigen wereld, vergeet hij voortdurend de wereld om hem heen. Van nature een vechter, en in de overtuiging dat de kunstenaar een doel moet hebben om voor te strijden en risico’s moet nemen om dat doel te bereiken. Het resultaat is een weerspiegeling van het universum van de schilder, dat in bijna al zijn schilderijen iets heel persoonlijks vertelt, over zijn ideeën en gevoelens. En dat resultaat is te bewonderen. De liefhebber van de schilderkunst ontdekt het drama en de emoties die verborgen liggen in de evolutie van het leven van de schilder. Torcqué wenst dat zijn suggestieve werken aanzetten tot denken, of besproken worden, maar vooral dat de toeschouwer geniet van de schilderijen en hun verhaal.
Want Torcqué ziet zichzelf niet alleen als schilder, maar als een verhalenverteller én een dichter die zijn woorden tot uitdrukking brengt met verf.
*****
Kunst brengt mensen dichter bij elkaar en maakt de wereld kleiner. Dat wordt ook weer bewezen door het oeuvre van de beeldend kunstenaar Arie C. Torcqué Zaanen, die drie landen met zijn schilderijen verbindt. Geboren in 1941 in Rotterdam, studeerde hij in Nederland grafische design en illustratie, om in Spanje zijn weg als schilder te vinden en vervolgens een nieuw werkterrein te vinden in Litouwen.
Dit boek laat zien dat het niet alleen mogelijk is om gedichten te illustreren aan de hand van schilderkunst, maar ook andersom. De schilderijen van Torcqué worden als het ware van commentaar voorzien door Litouwse, Spaanse en Nederlandse dichters, in hun eigen taal. De schilderijen en gedichten vechten daarbij niet om de meeste aandacht, maar vullen elkaar prachtig aan en vormen een mooie uitdrukking van de bindende kracht van kunst.
Torcqué is niet alleen een kunstenaar, maar ook een ambassadeur van de grote wereld van de verbeeldingskracht. Met zijn dichterlijke schilderkunst vervagen grenzen en maken we een sprong in het onbekende. Hij laat daarmee zien dat kunst de wereld niet alleen kleiner maakt, maar ook groter.
Ik wens u veel kijk- en leesplezier met dit boek!
Joep Wijnands
Ambassadeur van het Koninkrijk der Nederlanden in de Republiek Litouwen
*****
Men zegt dat van alle vormen van artistieke expressie, het voor poëzie het moeilijkst is de grenzen te overschrijden. De boodschap ligt als het ware in de schelp van het woord en hangt af van de expressiviteit en muzikaliteit van de taal, waardoor het nauwelijks mogelijk is poëzie te vertalen naar een andere taal, zonder de kracht van de expressie te verliezen, en dat maakt haar zo kwetsbaar en onlosmakelijk verbonden met de culturele omgeving, waarin het ontstaan is.
Dit boek van de Spaans-Nederlandse schilder Arie C. Torcqué is als een uitdaging en als een poging om deze grens te overschrijden. Met de kracht van zijn werk trekt Torcqué een verhaallijn tussen de gedichten, geschreven in drie verschillende talen – Spaans, Nederlands en Litouws. En op een uitstekende manier drukt hij de communicatieve kracht van kunst uit, die is gebaseerd op taal die voor iedereen gemeenschappelijk is, de taal van gevoelens en verbeelding.
Tegelijkertijd kan dit boek ook een symbool zijn voor de levensweg van Torcqué. Hij is geboren in het koninkrijk der Nederlanden, hij heeft gewoond en gecreëerd in Spanje, en hij vond een nieuwe context voor zijn activiteiten in Litouwen. Net zoals Torcqué een brug schept tussen deze drie landen, zijn in dit boek poëzie en kunst met elkaar verbonden door de vruchtbare verbeelding van de auteur. Dit boek is een bewijs dat de kracht van kunst geen grenzen kent.
Manuel Hernandez Gamallo
Adjunct-ambassadeur voor culturele zaken
Ambassade van het koninkrijk Spanje in Litouwen
Het doek en de tekst. Twee geslachten.
Het doek en de poëtische tekst, als het ware twee geslachten van dezelfde soort en geest. Onderworpen aan een aangeboren vriendschap en de aantrekkingskracht van elkaars kennis, willen ze elkaar ontmoeten, ongeacht de mogelijke mislukking. Zij nemen het risico. Hun gemeenschappelijke natuur boezemt hen vertrouwen in, waarop hun verschillen tegen elkaar afsteken net als op een fundament.
Deze manifestatie van contrast is een manifestatie van leven en liefde. Het verschil wordt ontbloot en uiteindelijk onthult deze naaktheid dat er onder het mom van verschil geheime verbindingen waren.
Daarom mijn bewondering voor de welwillendheid, voor het vertrouwen, voor de moed, voor de uitgestrekte hand, pogende tot aan de verschillen te reiken, ze om te draaien en ze te leren kennen. Mijn bewondering voor de hand die al zijn moed heeft bijeengeraapt en voor het verschil, dat onbegrepen kan blijven en kan terugvallen in geslotenheid en veronderstelde voltooide perfectie. Mijn bewondering voor het schilderij van Arie Torcque, dat het risico neemt zich open te stellen voor de tekst in deze vreemde erotische handeling.
Waar vinden deze vermelde handelingen plaats? Ze vinden plaats in de zones van God, van de schepping, van vrouw en man, maar tegelijk ook in de zones van Babylonische spraakverwarring, eenzaamheid en en Apocalyps. De schilderijen hier zijn als steentjes die worden voortgestuwd naar de oceaan van de Wereld, golvend op de poëtische teksten van verschillende talen. Onze situatie, als waarnemers van dit kabbelen, is gekend: Onze ogen kunnen niet alles vatten, onze geest glijdt af, struikelt en verdwijnt niet zelden in de diepten van ons bewustzijn – soms herinnert deze spontane onopzettelijke handeling ons aan een wonderlijke dans. Hoe dan ook, het onbewustzijn, dat zichzelf niet kan vatten, en zich niet voor zichzelf kan verschuilen, bespeurt een eigenschap van schoonheid en betekenis om onvatbaar te blijven, bevestigt de eigenschap van de wereld om zich niet volledig voor ons te openbaren, om raadselachtig te blijven – en daarom blijft het ook begeerd en het levensverlangen opwekken.
De schilderijen, de door de schilder gecreëerde taferelen worden begeleid door teksten geschreven in verschillende talen – als zaken of tekens die niet voor iedere lezer begrijpbaar zijn. Het gedicht is een onbegrijpelijke taal en daarom gelijkt het meer op een wazig grafisch beeld dan op een tekst en kan een koppig teken worden van de ontoegankelijkheid van verschil, van de verdeling van de wereld, van Babel. De handelingszone van Arie Torcque is verwant met zijn geest.
Het doek van de schilder en het gedicht – zijn als de man en de vrouw van de schilderijen van Arie Torcque, hand in hand of met de rug tegen elkaar op een ogenblik van spraakverwarring, echter ook verbonden met diezelfde verstandhouding en met wat rest van liefde, met dezelfde eenzaamheid, die ademt. Ze zijn verbonden met de onafhankelijke wind, die hun haren en gedachten in dezelfde richting plooit, de onzichtbare wind, die hun huid doet rimpelen.
Maar in eender welke relatie wordt een nieuwe werkelijkheid geschapen, nestelen zich vruchten – zelfs wanneer we in deze relatie te weten komen over onze begrensdheid, en over de onkenbaarheid van het Andere. Maar een der welke relatie belooft voor ons een nieuwe wereld te openen en ook nieuwe wonden. Op één en hetzelfde moment wordt ons wederzijdse liefde belooft, liefde zonder antwoord, en datgene wat helemaal tegenovergesteld is aan liefde.
Hoe dan ook, in ons is er een programma geïnstalleerd, dat ons dwingt om te stappen in de richting van het Andere. En wij gaan voortdurend in ontmoeting met dit Andere – moedig en trillend van angst, glimlachend of met tranen in de ogen. Arie Torcque stapt schijnbaar met een koffer vol met allerlei ervaringen: je kan er weelde in ontdekken of rusteloze tegenstrijdigheden. En zijn uitnodiging om voor hem een tekst schrijven volgens het thema van zijn schilderijen, zie ik als een hachelijke uitnodiging, waaraan moeilijk te weerstaan valt.
Het lijkt alsof de fundamentele geest van Arie Torcque’s schepping in het album is overgebracht, die is opgevat als een onderdak voor de relaties tussen het schilderij en de tekst. Een terugkomend kenmerk van deze geest – een hachelijke onsteriliteit, dat op hetzelfde moment een uiting is van vertrouwen in de gratie en warmte van de omgeving. Naast het schilderij, geeft hij de ruimte voor een tekst, die lijkt te zijn bevlekt met de inhoud van het schilderij, de moed bijeenrapend om zich niet helemaal ongebonden te tonen, niet uit het niets geboren of uit God zelf, maar gegroeid in het veld van het schilderij. Het is alsof het schilderij weigert zich te tonen in zijn zuiverste vorm, bedankt ervoor af te zijn, niet meer nodig te zijn in een relatie of confrontatie. Het schilderwerk weigert onverschillig te blijven voor de toeschouwer en de tekst van de waarnemer, tegelijkertijd weigert het om een steriel werk te zijn. Deze wonderbaarlijke gebeurtenis, tot het einde toe onbegrijpelijk – het album van Arie Torcque – doet mij denken aan een model voor de wereld, het is als een meervoudige metafoor voor de wereld.
Sara Poisson,
schrijfster
*****
Een eerste kennismaking met het werk van Torcqué kan even verbluffend als vreugdevol zijn. Hier kan men van alles wat vinden: associaties, symbolen, eigen emotionele en intellectuele ervaring en die van de kunstenaar. Een voortdurend gevoel van “déjà vu” vervolgt je terwijl je zijn werk bekijkt. Je kan alleen maar instemmen met hen, die de doeken van Torcqué poëzie noemen. Alleen is het dat elk woord in deze beeldende verzen klinkt in een andere taal, als uit een ander tijdperk of een andere plaats: Spanje, Italië, Nederland, renaissance, surrealisme, Rembrandt, van Gogh…
Dit is beeldende alchemie, waarmee in afzondering, van op afstand, alles wordt geabsorbeerd wat er maar kon of nog kan ervaren worden. De schilder echter beschuldigen van een teveel aan fantasie of te ver te zijn verwijderd van de
werkelijkheid komt zelfs niet bij me op. Het is allemaal echt en door hemzelf beleefd. Het is tenslotte menselijk. De kunstenaar is volkomen open met de toeschouwer. Met dromerige en tegelijkertijd bekende beelden en symbolen vertelt hij zijn eigen verhaal.
Toch schuilt er een paradox in het werk van de schilder die zichzelf beschouwt als de vertegenwoordiger van internationale kunst gecreëerd in Purvenai, Samogitië: terwijl hij met zijn doeken het werk van anderen inspireert, gelooft Torcqué zelf niet in bezieling. Hij gelooft enkel in oprechtheid en hard werken. Het is dan ook helemaal niet gek, of het is misschien juist het meest gepast, om het werk van de schilder te beschrijven met een uitdrukking die hij zelf graag gebruikt, met name reëel surrealisme.
Aistė Bimbirytė-Mackevičienė
Kunst onderzoeker
